گفت‌وگو با مسوول انتخاب مسافران سفر بي‌بازگشت مريخ
صد نفري كه قرار است به زودي چالش‌هاي زيادي را پشت سر بگذارند.
الهه نوري، سعيد قندهاري و صادق مدرسي سه ايراني هستند كه در فهرست صد مسافر مريخ قرار دارند و شايد يكي از آنها هم به اين سفر كه قرار است در سال ٢٠٢٣ و پس از ده سال آزمايش و چالش انجام شود، برسد.
اين صد نفر از ميان ٢٠٠ هزار نفر انتخاب شده‌اند آنها اطلاعات خوبي از مريخ و به علوم مختلف داشته‌اند و توانسته‌اند به سوالات دكتر اين پروژه پاسخ‌هاي صحيحي بدهند.
در سال ٢٠٢٣ فقط چهارنفر به مريخ سفر مي‌كنند و اگر شرايط براي سفر بي‌بازگشت به مريخ فراهم باشد، گروه ديگري هم پس از دو سال ارسال مي‌شوند.
اين چهار نفر و به‌طور كلي تمام كساني كه به مريخ مي‌روند، توسط دكتر نوربرت كرافت كه بيش از ١٧ سال تجربه كاري در مهم‌ترين آژانس‌هاي فضايي جهان را دارد، انتخاب مي‌شوند.
نوربرت كرافت مهم‌ترين انگيزه زندگي خود و تجربه حرفه‌اي‌اش را پروژه سفر به مريخ مي‌داند و انتخاب كساني كه شايسته اين سفر هستند.
او دكتراي پزشكي دارد و در سال ٢٠١٠ به عنوان بهترين پژوهشگر فضايي دنيا انتخاب شد، اين جايزه كه معادل نوبل فضايي است و از سوي سازمان‌هايي مثل ناسا و سازمان فضايي روسيه داده مي‌شود به كرافت به خاطر دستاورهاي جشمگير در حوزه روانشناختي و فضا داده شده است. او بيش از ده سال با ناسا همكاري كرده است. «اعتماد» در گفت‌وگو با نوربرت كرافت، جزييات بيشتر اين سفر را جويا شده است.اين مصاحبه از طريق اسكايپ با كرافت گرفته شده است.
سفر بي‌بازگشت به مريخ كه براساس مدارك و تخمين‌هاي مارس وان براي چهار نفر اولي كه به مريخ مي‌روند نزديك به ٦ بيليون دلار هزينه دارد.
رقمي نزديك به ٢٠ ميليارد تومان فقط براي چهار نفر. انگيزه مسوولان اين پروژه ادامه حيات انسان بر روي مريخ و ساختن تمدن بشري است. مارس وان از سال ١٩٩٧ توسط چند دانشجو با هدف سفر به مريخ راه‌اندازي شده و از سال ٢٠١١ به صورت رسمي اين پروژه را آغاز كرده‌اند. براساس اطلاعاتي كه مارس وان براي «اعتماد» ارسال كرده است اين فضا نوردان مي‌توانند آب را از خاك مريخ استخراج كنند و سپس از طريق تبخير اكسيژن بيشتري در اين سياره ايجاد كنند. آنها بايد براي خود غذا و ديگر ملزومات زندگي را فراهم كنند و هر مريخ نورد مي‌تواند روزانه نزديك به ٥٠ ليتر آب را استخراج كند.
كمي از تجربه‌هاي كاري خود بگوييد؟ در كدام پروژه‌هاي مهم فضايي حضور داشتهايد؟
من دكتراي پزشكي از دانشگاه وين اتريش دارم ولي نزديك به ١٧ سال سابقه كاري در صنعت هوافضا دارم. در آژانس فضايي روسيه و ژاپن چند سالي روي مسائل روانشناسي و پزشكي كساني كه قصد سفر به فضا دارند مطالعه و تحقيق كرده‌ام همچنين چند سالي در ناسا كار كرده‌ام. بيشتر مطالعاتم روي وضعيت روحي و رواني افرادي بوده كه قصد سفر به فضا داشته‌اند و اينكه دقيقا چه كساني براي اين سفر مفيد هستند.
زماني در آژانس فضايي ژاپن كار مي‌كردم؛ حدود پنج سال آنجا بودم و بايد در ميان نامزدهايي كه قصد سفر به فضا داشتند بهترين‌شان را انتخاب و بررسي مي‌كردم كه دقيقا كدام يك از آنها به درد سفر به فضا مي‌خورند و مي‌توانند مفيد باشند. تمام فعاليت‌هاي من محدود به تحقيق نبوده و سعي مي‌كردم خودم هم در اين آزمون‌ها شركت كنم و پا به پاي تمام كساني كه مراحل سفر را پشت سر مي‌گذاشتند حركت كنم.
به همين خاطر زماني كه در آژانس فضايي روسيه بودم مدت ١١٠ روز در فضاي ايزوله زندگي كردم و در طول اين مدت، اين فرصت را پيدا كردم كه به تحقيقات خودم ادامه دهم زيرا در فضاي ايزوله به اينترنت دسترسي داشتم و توانستم اين تجربه را به افراد ديگري منتقل كنم. پس از كار در آژانس فضايي روسيه و ژاپن به ناسا رفتم.
مدت ١٠ سال در ناسا كار كردم و وظيفه‌اي كه آنجا به عهده داشتم به اين مربوط مي‌شد كه انسان در آينده به كدام سياره مي‌تواند برود و دقيقا كدام سياره براي انسان به درد مي‌خورد و چگونه مي‌توانيم در آن سياره به كلوني‌سازي و پرورش تمدن انساني بپردازيم. من تحقيقات زيادي روي اين زمينه كردم تا اينكه پروژه مارس‌وان و سفر بي‌بازگشت به مريخ به من پيشنهاد كار دادند و من امروز با آنها همكاري مي‌كنم زيرا يكي از آرزوهاي من در زندگي رسيدن به اين پروژه و كار كردن روي چنين پروژه‌اي بوده است. اينكه بتوانم افرادي را انتخاب كنم كه شايسته سفر به مريخ هستند و مي‌توانند تمدن انساني را آنجا رشد دهند، بزرگ‌ترين اتفاق زندگي‌ام بوده است.
پس هم‌اكنون در ناسا كار نمي‌كنيد؟
نه، الان در ناسا نيستم و همكاري من با ناسا در سال ٢٠١١ تمام شد. زيرا به پروژه مارس وان آمدم.
شما ترجيح مي‌دهيد كه روي زمين زندگي كنيد يا در مريخ ؟ فكر مي‌كنيد كدام براي زندگي بهتر است؟
اين مساله‌اي نيست كه من بگويم كدام را ترجيح مي‌دهم زيرا بستگي به عواملي دارد، زندگي در مريخ يك رويا براي بشر است تا بتواند نسل خود را ادامه دهد و در صورتي كه ديگر زندگي روي زمين ممكن نباشد او اين كار را انجام مي‌دهد، سفر به مريخ بيشتر يك اكتشاف براي بشر به حساب مي‌آيد.
خيلي از امكاناتي كه روي زمين براي بشر وجود دارد در مريخ نيست و كساني كه مي‌خواهند به اين سفر بروند به جايي مي‌روند كه همه‌چيز را بايد از ابتدا در آنجا به وجود بياورند. اين بيشتر يك تجربه و ماجراجويي است و نمي‌توان از زندگي در آنجا به اين راحتي حرف زد. البته بستگي به خود انسان‌ها هم دارد هر كسي با فرد ديگري فرق دارد. شما در مريخ در باكس يا سفينه‌اي زندگي مي‌كنيد كه از صبح تا شب بايد به تحقيق و مطالعه مشغول باشيد و اينكه چگونه مي‌توانيد زندگي انساني را درآنجا پرورش دهيد.
اما زمين تمام اين امكانات را در اختيار ما قرار داده است و واقعا كساني هستند كه زندگي در زمين را فقط ترجيح مي‌دهند و عده‌اي ديگر زندگي در مريخ را دوست دارند. اما سفر به مريخ بسيار خطرناك است همانطور كه زندگي در برخي نقاط زمين هم خطرناك است و عده‌اي با سختي زندگي مي‌كنند اما هر كسي نوعي از زندگي را انتخاب مي‌كند و من هر دوي اينها را مي‌پسندم. بايد ببينيم هر كسي در كجا مفيد‌تر است، مهم بشريت است.
پروژه سفر به مريخ يكي از عجيب‌ترين و مهم‌ترين اتفاقاتي است كه قرار است روي دهد و از همه مهم‌تر مساله بي‌بازگشت بودن اين سفر است، نظر شما درباره اين پروژه و بي‌بازگشت بودن آن چيست؟
دقيقا همين طور است، اين يك سفر بي‌بازگشت است. اين يك پروژه بين‌المللي و تمام مردم دنيا تمام اين اتفاقات را لحظه به لحظه مي‌توانند چك كنند، اينكه در يك كلوني افراد مختلفي از كره زمين با همديگر به مريخ مي‌روند و بايد در آنجا با هم كار كنند.
بي‌بازگشت بودن اين سفر به دليل امكانات است اما اين يك انگيزه بسيار خوب براي كساني است كه به مريخ مي‌روند تا در آنجا نخستين تمدن‌هاي انساني را به وجود آورند، اينكه كلوني بسازند و ديگر براي آنها بازگشت به زمين مهم نباشد زيرا همان جا در حال زندگي كردن هستند. اينكه هر فردي از كدام سرزمين يا كشور انتخاب مي‌شود مهم نيست اينكه بايد در تمرينات سخت و آموزش‌هايي كه در طول اين مدت به آنها داده مي‌شود بتوانند موفق باشند مهم است. براي مثال اگر فردي تمام مهارت‌هاي لازم را داشته باشد اما به خوبي انگليسي حرف نزد اين اتفاق خيلي مهمي است و ما نمي‌توانيم آن فرد را انتخاب كنيم؛ تمام مهارت‌ها بايد در اين افراد وجود داشته باشد.
اگر دختر و پسر خودتان در اين فهرست صد نفر براي سفر به مريخ قرار داشته باشند شما با رفتن آنها موافقت مي‌كنيد يا خير؟
بگذاريد من ابتدا يك مساله ديگر را توضيح دهم. در اين پروژه از ميان صد نفر ٢٤ نفر كه ١٢ نفر مرد و ١٢ نفر زن هستند انتخاب مي‌شوند اما از اين تعداد فقط براي نخستين سفر ٤ نفر به مريخ مي‌روند و بازهم بايد اين افراد چالش‌هايي را پشت سر بگذارند و زماني كه گروه اول توانست كارهاي زيادي در مريخ انجام دهند و ما بررسي كرديم كه وضعيت زندگي در آنجا چگونه است گروه‌هاي ديگر را مي‌فرستيم و دوباره با توجه به نيازهاي آن زمان افراد را انتخاب مي‌كنيم.
اما هيچ تضمين و گارانتي براي اين ٢٤ نفر نيست زيرا ممكن است فقط ٤ نفر بروند يا همه آنها بروند. من با رفتن دختر و پسر خودم مخالفتي ندارم اما آنها بايد بدانند كه براي چه به اين سفر مي‌روند و چه اندازه مي‌توانند مفيد باشند.
چرا مريخ براي انسان سياره‌اي حياتي به حساب مي‌آيد؛ دقيقا چه نكاتي دارند؟
از مهم‌ترين دلايلي كه وجود دارد اين است كه در مريخ اتمسفر وجود دارد. همچنين اكسيژن هم هست، در واقع شرايطي نزديك به زمين دارد اما نكته ديگري كه بسيار مهم است تنوع و فراواني حياتي در مريخ است كه البته بايد تمام اين موارد دقيقا توسط اين افرادي كه به مريخ سفر مي‌كنند بررسي شود، از مريخ مي‌توانيم آب استخراج كنيم و مريخ هم داراي جاذبه است. پيش بيني ما اين‌گونه است كه ٦٠ سال زمان مي‌برد تا دقيقا متوجه شويم كه چه نقاطي از مريخ براي زندگي مناسب است و چه اندازه مي‌توانيم شرايط آن را با زمين براي خودمان يكي كنيم.
اين زماني كه من گفتم به اين خاطر است كه بايد يك نسل انسان در آن جا زندگي كنند و ببينيم كه شرايط چگونه است، ما اطلاعاتي از وضعيت اكسيژن و ديگر موارد در مريخ داريم اما تا اينكه خود انسان‌ها آن جا زندگي كنند و نتايج را بررسي كنيم متوجه نخواهيم شد. ما بايد خيلي از چيزها را اندازه‌گيري كنيم و با زمين مقايسه كنيم.
اينكه شرايط كلي زندگي، خوابيدن و بيدار شدن اينكه اصلا چه اندازه اين انسان‌ها توانستند با مريخ ارتباط بگيرندو خيلي چيزهاي ديگر. ممكن است در مريخ منابع عظيمي از نفت و گاز يا هرچيزي باشد اما اينكه چه زماني بشر مي‌تواند به آن پي ببرد مهم است، اين سفر و زندگي در مريخ يك پروژه عظيم و بزرگ به حساب مي‌آيد كه واقعا خطرناك است.
دقيقا چه سوالاتي از نامزدهاي سفر به مريخ پرسيده‌ايد، مثلا ما مي‌دانيم كه يكي از سوالات اين بوده كه اگر پس از چند سال تكنولوژي بازگشت به زمين فراهم شود شما برمي‌گرديد يا خير، دقيقا چه نكاتي براي شما مهم بوده است؟
بله اين يكي از سوالات بسيار مهم براي من بود. اگر گروهي مي‌گفتند خير از آنها مي‌پرسيدم چرا؟ و به آنها توضيح مي‌دادم كه آنجا خطرات بسيار زيادي دارد و هيچ تضميني درباره زندگي نمي‌توانيم به آنها بدهيم. اگر گروه ديگري مي‌گفتند بله بازهم از آنها مي‌پرسيدم چرا؟ چرا نسبت به زندگي در مريخ از الان ترس يا... دارند.
بگذاريد به شما بگويم كه مهم‌ترين ملاك ما براي انتخاب افراد چه بوده است؛ «اطلاعات». اين مهم‌ترين مساله بوده كه بدانيم هر فردي چه اندازه اطلاعات درباره مريخ و ساير علوم دارد كه بتوانيم از تجربه‌هاي او استفاده كنيم. اينكه فردي با تمايل خيلي زياد علاقه به بازگشت به خانه خودش را داشته باشد نمي‌تواند براي ما مطلوب باشد و انگيزه براي ادامه زندگي در مريخ مهم است.
سوالات ما و نكاتي كه براي ما اهميت دارد مربوط به اين مي‌شود كه دانش آن فرد از اين سفر و زندگي در زمين چه اندازه بوده است. اما من از همه خواستم كه به‌طور كامل انگيزه خودشان را از اين سفر به من بگويند و ما سپس انگيزه‌هاي آنها را بررسي مي‌كرديم.
آيا شما كتاب «سفر به ماه» ژول ورن را خوانده‌ايد؟ چه سني داشتيد؟
به‌طور كامل يادم رفته بود، من خيلي بچه بودم كه اين كتاب را خواندم و تنها چيزي كه يادم مي‌آيد اين است چندين بار اين كتاب را خواندم اما چيزي ديگر يادم نمي‌آيد.
براي اين ٢٤ نفري كه احتمال دارد به مريخ سفر كنند چه كتاب‌ها يا فيلم‌هايي مفيد است و بايد در اين مدت مطالعه كنند؟
چيزي كه بسيار مهم است خود«مطالعه كردن» است. آنها نبايد هيچ مساله و موردي كه مربوط به اين سفر مي‌شود و به‌طور كلي براي آنها و اين سفر مهم است جا بيندازند و به همين خاطر مي‌گويم كه مطالعه كردن آن هم درباره همه‌چيز بسيار مهم است، آنها هيچ فقداني نبايد داشته باشند. همه مسائلي كه يك پزشك، مهندس و... بايد بدانند آنها هم بايد بدانند. آنها بايد همه اين علوم را با توجه به تمام نقاط زمين بدانند فرق نمي‌كند كه فردي مهندسي را در امريكا بلد باشد يا در هر كشوري بايد به تناسب فرهنگ‌ها و گرايش‌هاي مختلف بتواند از علم خودش استفاده كند.
دليل اصلي اين مساله اين است كه آنها اگر در زمينه‌اي بي‌اطلاع باشند در مريخ نمي‌توانند زندگي را ادامه دهند آنها بايد بدانند كه اين سفر نوعي سفر به مرگ است اگر در زمينه علومي فقدان داشته باشند. البته آنها در مريخ امكاناتي دارند كه ما مي‌توانيم لحظه به لحظه به آنها آموزش‌هايي را كه مي‌خواهند بدهيم. زيرا از جمله كارهاي مهم آنها در مريخ ساختن كلوني و تمدن بشري است. مثلا يكي از نكاتي كه براي ما مهم است اين مساله است كه چه اندازه دفترچه تلفن‌هاي خودشان را حفظ هستند زيرا اين يك مساله بشري است و براي ادامه زندگي است بايد حافظه اين افراد مداوم در مريخ كار كند. بنابراين هر چيزي كه مي‌توانند بايد بخوانند و هر علمي را بايد ياد بگيرند.
تصور كنيد كه يكي از اين چهار نفر كه جزو نخستين مسافرين سفر به مريخ است، زماني كه در مريخ است يكي ديگر را به قتل برساند، مارس وان و شما چه پيش بيني را براي مشكلات روحي اين افراد در مريخ كرده‌ايد؟
اين قطعا مي‌تواند بدترين اشتباه ما باشد در انتخاب افراد و اين مسووليت را من بايد به عهده بگيرم. ببينيد اين افرادي كه توسط ناسا و همين مارس وان قرار است به فضا يا مريخ بروند قبل از اينكه به اين سفر بروند هر روز و هر لحظه زير ميكروسكوپ ما قرار دارند و تمام رفتار آنها را بررسي مي‌كنيم، تحقيق مي‌كنيم كه براي اين افراد چه اندازه بشريت اهميت دارد و به فعاليت‌هاي از قبيل، مطالعه، اكتشاف، تحقيق و بشريت عشق مي‌ورزند. زندگي و ادامه بشريت و بررسي اين دو عامل در افراد از وظايف ما است كه بايد به خوبي انجام شود.
در ميان اين صد نفر سه ايراني وجود دارند، دقيقا اين افراد در مقايسه با ساير نامزدها چه ويژگي‌هايي داشتند كه توسط شما انتخاب شدند؟
من هيچ‌وقت به اين مساله كه نامزدي كه با او صحبت مي‌كنم از كدام كشور است توجه نكردم و بيشتر شايستگي‌ها و اطلاعات شركت‌كنندگان براي من اهميت داشته است. اينكه زماني كه از آنها مي‌پرسم براي بازگشت به زمين چه نظري دارند چه جوابي مي‌دهند، بنابراين براي من مهم نبوده كه آنها ايراني هستند، امريكايي يا آلماني. تمام اين انتخاب‌ها براساس لياقت و شايستگي افراد بوده كه اين ويژگي‌ها با ملاك‌هايي كه ما در نظر داشتيم بايد تطبيق پيدا مي‌كردند، بنابراين مليت افراد اهميتي نداشته است. قطعا تمام اين كساني كه انتخاب شدند توانسته‌اند جواب‌هاي بهتري به سوالات ما در زمان محدود بدهند و اطلاعات خوبي هم داشته‌اند.
چهار نفر ابتدايي كه براي سفربه مريخ انتخاب مي‌شوند بايد چه مهارت‌ها يي داشته باشند؟
اين افراد بايد به‌شدت به علم علاقه‌مند باشند. ما اين افراد را حدود ١٠ سال در چالش‌هاي مختلفي قرار مي‌دهيم و روي آنها مطالعه مي‌كنيم، در واقع كاملا بررسي مي‌شوند كه چه اندازه مي‌توانند خودشان را در شرايط سخت و ديگران را نجات بدهند و در همين شرايط سخت با همديگر كار كنند و همواره آرامش خودشان را حفظ كنند.
در چهارنفر اول دو مرد و دو زن قرار دارند، اينكه چگونه آنها مي‌توانند مشكلات خودشان را برطرف كنند و راه‌هاي جديدي را براي خودشان به وجود آورند بسيار مهم است. اين افراد بايد انسان‌هاي خلاقي باشند كه مي‌توانند به سرعت و در كوتاه‌ترين زمان ممكن از برابر يك مشكل عبور و راه‌هاي تازه‌اي را براي خودشان خلق كنند.
شما دو مرد و دو زن را براي اين سفر مي‌فرستيد، ممكن است كه يكي از اين دو بخواهند با همديگر ازدواج كنند و اين اتفاق در مريخ صورت گيرد، شما چه پيش‌بيني براي احساسات و عواطف انساني آن هم در مريخ داشتهايد؟
ما اين مساله را مي‌پسنديم و خيلي خوب است. به اين خاطر كه اين افرادي كه انتخاب شده‌اند قطعا خيلي به همديگر شبيه هستند و هدف تمام آنها سفر به مريخ براي ادامه حيات بشريت است و اهداف كاملا يكسان دارند. ما اين عوامل را بررسي خواهيم كرد و اين مساله مي‌تواند كمك زيادي به آنها براي زندگي در مريخ كند و تجربه زندگي كردن آن هم به صورت مشترك در مريخ مي‌تواند در اختيار بشر قرار گيرد.
اين يك روي ماجراست البته شايد هم اين اتفاق اصلا نيفتاد و آنها آنجا تصميم به اين كار نگرفتند؛ در هر دو صورت اينكه اين چهارنفر چه تصميمي براي زندگي و ادامه حيات بشريت در مريخ مي‌گيرند را خودشان مي‌توانند پيش بيني كنند.
اين افرادي كه به مريخ مي‌روند چه سرگرمي‌هايي در مريخ دارند، در واقع چه پيش‌بيني‌اي براي آنها و برنامه‌هاي‌شان كرده‌ايد؟
آنها در تمام طول شبانه‌روز به اينترنت دسترسي دارند و مي‌توانند تمام برنامه‌هاي تلويزيوني مورد علاقه‌شان را پيگيري كنند و دسترسي به تمام كتاب‌ها و موسيقي و فيلم‌هاي در زمين دارند و همه‌چيز براي آنها از طريق يك پرتال آپديت خواهد شد. علاوه بر اين آنها بايد ساعت‌هاي زيادي در روز را به كار و تحقيق در مريخ بپردازند و با ما و با تمام مردم بايد در ارتباط باشند اين يكي از مهم‌ترين كارهاي آنهاست.
آنها بايد بيشتر وقت خودشان را روي كشف و به وجود آوردن زندگي در مريخ بگذارند. غذايي كه از اينجا با خودشان مي‌برند براي دو سال كافي است و بايد تلاش كنند تا غذاي خودشان را پس از اين مدت درست كنند به همين خاطر مطمئن باشيد زمان زيادي را بايد براي تحقيق و مطالعه به كار ببرند؛ شما مي‌دانيد كه دو سال به سرعت سپري خواهد شد و آنها همين طور بايد تحت مراقبت‌هاي پزشكي قرار بگيرند و مداوم چكاپ شوند.
در بخش آخر مصاحبه به مردم ايران بگوييد كه چه اندازه زندگي در سيارات ديگر امكان‌پذير است و واقعا روزي مي‌رسد كه در مريخ زندگي كنند؟
من مي‌توانم بگويم كه اين يك تجربه تازه براي ما است و بايد ببينيم كه چه اتفاقي مي‌افتد اما اين خبر خوب براي ما است كه مردم ايران هم پيگير اين سفر هستند و شايد هستند كساني كه از اين كشور دوست دارند به مريخ بروند. اينكه روزي همه بتوانند در كنار همديگر براي ساختن يك سياره جديد كار كنند بهترين خبري است كه مي‌توانيم بشنويم. مهم‌ترين چيز «كار گروهي» است كه بايد آن را ياد بگيريم. اميدوارم ايراني‌ها از نخستين كساني باشند كه به سفر مريخ مي‌روند و آنجا زندگي مي‌كنند.
