نلسون ماندلا (۱۹۱۸-۲۰۱۳) نخستین رئیس جمهور آفریقای جنوبی بود که در انتخابات دموکراتیک عمومی برگزیده شد. وی پیش از ریاست جمهوری از فعالان برجسته مخالف آپارتاید در آفریقای جنوبی و رهبر کنگره ملی آفریقا بود. او به خاطر دخالت در فعالیت‌های مقاومت مسلحانه مخفی محاکمه و زندانی شد. مبارزه مسلحانه، برای ماندلا، آخرین راه چاره بود؛ او همواره پایبند به عدم توسل به خشونت بود. ماندلا در طول ۲۷ سال زندان که بیشتر آن را در یک سلول در جزیره روبن سپری کرد، مشهورترین چهره مبارزه علیه آپارتاید در آفریقای جنوبی شد. گرچه رژیم آپارتاید و ملت‌های طرفدار آن وی و کنگره ملی آفریقا را کمونیست و تروریست می‌دانستند، مبارزه مسلحانه بخشی جدایی‌ناپذیر از مبارزه علیه آپارتاید بود. ماندلا پس از آزادی از زندان در سال ۱۹۹۰، سیاست صلح‌طلبی را در پیش گرفت و این امر منجر به تسهیل انتقال آفریقای جنوبی به سمت دموکراسی‌ای شد که نماینده تمامی اقشار مردم باشد.
ماندلا پس از دریافت جوایزی در طول چهار دهه تا زمان مرگش یک چهره سرشناس دولتمرد بود که همچنان در مورد مسائل مهم عقاید خود را ابراز می‌داشت. او را در آفریقای جنوبی اغلب تحت عنوان مادیبا می‌شناسند، این عنوان افتخاری را بزرگان خاندان ماندلا به وی داده‌اند. این عنوان دیگر مترادف با نام نلسون ماندلاست. بسیاری از مردم آفریقای جنوبی نیز به نشانه احترام، وی را مخولو (پدربزرگ) صدا می‌زدند.
وی روز پنجشنبه ۵ دسامبر ۲۰۱۳ (۱۴ آذر ۱۳۹۲) در شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی درگذشت. جیکوب زوما، رئیس جمهور آفریقای جنوبی در بیانیه‌ای تلویزیونی این خبر را اعلام کرد و گفت که آقای ماندلا اکنون «ما را ترک کرده است.» زوما گفت که ماندلا در ساعت هشت و ۲۰ دقیقه به وقت محلی درحالی‌که اعضای خانواده‌اش در کنارش بودند در آرامش درگذشت. وی ضمن تسلیت درگذشت ماندلا به مردم آفریقای جنوبی به تمجید از شخصیت این قهرمان ضدآپارتاید پرداخت.
زوما گفت: نلسون ماندلای دوست داشتنی ما که پدر مؤسس کشور دموکراتیکمان بود، درگذشت.
وی ادامه داد: کشور ما بهترین فرزند خود را از دست داد. مردم ما یک پدر را از دست دادند. هرچند ما می‌دانستیم که این روز فرا خواهد رسید اما هیچ چیز نمی‌تواند حس فقدان عمیق را در ما از بین ببرد.
بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل ماندلا را غول عدالت خواند و گفت: هیچ کس به اندازه او در عصر ما برای پیشبرد ارزش‌ها و آمال‌های سازمان ملل کار نکرد. او زندگی‌اش را صرف خدمت به مردمش و بشریت کرد و این کار را با فداکاری زیاد انجام داد. موضع گیری اصولی او و نیروی اخلاقی که زیربنای این موضع گیری بود نقش اساسی در برچیدن آپارتاید داشت.
اوباما نیز اعلام کرد: دستاورد او بیش از چیزی بود که می‌شود از هر انسانی انتظار داشت. ما یکی از بانفوذترین، شجاع‌ترین و خوب‌ترین انسان‌هایی که می‌توان همزمان با آنها در زمین زیست را ازدست‌داده‌ایم. او دیگر متعلق به ما نیست بلکه متعلق به قرن‌هاست.
وی تصریح کرد: نلسون ماندلا با وقاری مثال زدنی و اراده‌ای فولادین و با فدا کردن آزادی خودش برای آزادی دیگران، آفریقای جنوبی را دگرگون کرد و همه ما را تکان داد. سفر او در طول زندگی از حبس تا رسیدن به ریاست جمهوری در برگیرنده این وعده بود که انسان‌ها و کشورها می‌توانند بهتر شوند.
دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس نیز در واکنش به درگذشت ماندلا گفت: امروز چراغی درخشان در جهان از تابیدن بازایستاد. کوفی عنان، دبیر کل پیشین سازمان ملل متحد نیز طی بیانیه‌ای گفت که دنیا رهبر بزرگی را ازدست‌داده است.
حسن روحانی نیز در پیام تسلیت خود به مناسبت درگذشت ماندلا گفت: «نلسون ماندلا به آزادی و برابری انسان‌ها نه تنها در کشورش آفریقای جنوبی، بلکه در پهنه جهان، باور شک‌ناپذیری داشت و در این باور راستین هیچگاه به خود تردید راه نداد. او در این راه پر فراز و نشیب و سراسر رنج، با تحمل آوارگی، دوری از خانه و خانواده و زندان‌های طویل‌المدت «راه طولانی آزادی» را شکوهمندانه معنا بخشید.»
نیکولاس مادورو، رئیس جمهوری ونزوئلا، دیلما روسف، رئیس جمهوری برزیل، جان کی، نخست وزیر نیوزلند و سپ بلاتر، رئیس فیفا نیز از چهره‌هایی هستند که به تمجید و ادای احترام به نلسون ماندلا پرداختند.
