14 تیر 1393
مهدهای كودك روابط اجتماعی را در بچه‌ها تقویت می‌كند، به آنها استقلال فكری و روحی می‌دهد و اجازه نمی‌دهد به والدین وابسته باشند... شنیدن این جملات اغلب پدرومادرهای جوان را قانع می‌كند كه حتما دختر یا پسر كوچولوی‌شان را به مهد بسپارند؛ اما غافل از این‌كه تمام این گزینه‌ها در مورد بچه‌های بالای 3 سال صدق می‌كند. بچه‌ها تا قبل از این سن بیش از هر چیز به آغوش گرم مادر نیاز دارند... در این گزارش حسن عسگری‌فر، فوق‌لیسانس روانشناسی عمومی به شما می‌گوید كه كودكان‌تان را در چه سنی و چگونه به مهد بفرستید. به اعتقاد او در شرایطی كه پدر و مادر هر دو شاغل هستند بهترین گزینه برای مراقبت از كودكان البته تا 3 سالگی، اقوام نزدیك مثل مادربزرگ، خاله و... هستند نه مهدهای كودك!
رشد اجتماعی یا امنیت درونی؟!
بچه‌ها در هر دوره سنی نیازهایی دارند، نیازهایی كه باید تامین شوند، اغنا شوند و بعد وارد مرحله بعدی شوند. نیاز كودكان زیر 3 سال بیش از هر چیز نیاز حمایتی است. بچه‌ها برای رسیدن به حس استقلال در بزرگسالی به این حس حمایتی نیاز دارند. وقتی ما كودك زیر 2 سال را به مهدهای كودك می‌سپاریم ممكن است در مقایسه با كودكان دیگر زودتر به رشد اجتماعی برسد، رشد و حركات سریع‌تری داشته باشد، با دیگران بهتر ارتباط برقرار كنند و... اما این بدان معنا نیست كه عملا از درون هم به پختگی رسیده باشد. پختگی و احساس آرامش برای كودك به مراتب ارزشمندتر از تمام مهارت‌هایی است كه با گذشت زمان و به وقتش خواه‌ناخواه آن را فرا می‌گیرد. كودك در این شرایط در ازاء تمام آموزش‌هایی كه به دست می‌آورد احساس اعتماد و اطمینان به منبع را از دست می‌دهد و این آغاز گسست روابط گرم و صمیمانه خانوادگی است. یك نگاه اجمالی به آمار مراكز مشاوره نشان می‌دهد بچه‌هایی كه در دوران نوجوانی در مقابل پدر و مادر خود می‌ایستند و از آنها تبعیت نمی‌كنند معمولا كودكانی هستند كه در سال‌های اولیه زندگی حمایت خانوادگی را از دست داده‌اند. آنها چون حمایت ندیده‌اند خیال تبعیت هم ندارند! در حقیقت ما همان بذری را در دراز مدت برداشت می‌كنیم كه از پیش كاشته‌ایم. حالا اگر سراغ بذرهایی كه از نظر ژنتیك تغییر یافته‌اند هم برویم ممكن است زودتر عمل بیایند ولی بدون شك بدون عارضه هم نیستند.
كانون خانواده بهترین انتخاب است
مراقبت از بچه‌ها تا 2 و حتی 3 سالگی در كانون گرم خانواده یك اصل است چرا كه بچه‌ها در این سن بیشتر از همیشه به ایجاد حس امنیت و آرامش روانی نیاز دارند و این حس در هیچ‌جا به وجود نمی‌آید مگر آغوش خانواده. بنابراین در شرایطی كه قدرت انتخاب وجود دارد نباید آنها را به مهد سپرد حتی در شرایطی كه والدین هر دو شاغل هستند باز هم گزینه ارجح سپردن كودكان به اقوام نزدیك مثل مادربزرگ، خاله و عمه... است. بچه‌ها با این افراد حس قرابت و نزدیكی دارند بنابراین بودن در كنار آنها با وجود دور بودن از مادر حس اعتماد بیشتری در كودك ایجاد می‌كند. چون این افراد خواه‌ناخواه چهره‌های آشنایی برای كودك هستند. بنابراین زمانی كه او به دنبال منبع امنیت می‌گردد می‌تواند به آنها بیشتر از دیگران اعتماد كند و تا حدی این خلا را پر كند چون این افراد برای او غریبه نیستند. در حالی كه سپردن آنها به مهد مساوی است با ایجاد همین حس نسبت به یك آدم غریبه آن هم درست زمانی كه كودك تازه دارد به استقلال می‌رسد. مربیان مهد کودک در بهترین شرایط و حتی با مراقبت‌های ویژه برای كودك حكم یك غریبه را دارند. بنابراین كودك حتی اگر بتواند با آنها سازگاری هم پیدا كند این سازگاری چندان كارآمد نیست. چرا كه كودكان در این سن بیش از هر چیز دیگری دنبال منبع امنیت هستند. اگر این منبع امنیت را پیدا نكنند دچار وحشت، اضطراب و فشارهای روحی می‌شوند كه در آینده و در آستانه نوجوانی آثار آن در رفتارشان بروز پیدا می‌كند.
قبل از 3 سالگی مهدها انتخاب مناسبی نیستند
در پاسخ به سوال بسیاری از مادران که آیا باید بچه‌ها را به مهد کودک فرستاد یا خیر یا اصلا چه سنی برای فرستادن بچه‌ها به مهد مناسب است؟ باید گفت با وجود این‌که مهد کودک، اولین قدم ورود به جامعه است، اما تا پیش از 3 سالگی سپردن كودكان به آن روش مناسب نیست و توصیه هم نمی‌شود که بچه را قبل از 3 سالگی به مهد بفرستید چون بچه‌های زیر 3 سال بیش از هر چیز نیازمند توجه متمرکزتر در خانواده هستند. این در حالی است كه وقتی به مهدهای کودک سپرده می‌شوند مربی آنها باید توجه خودش را بین همه تقسیم کند یعنی نه تنها خبری از توجه خانوادگی نیست بلكه توجه متمركز هم وجود ندارد! پس تا 3 سالگی بهترین گزینه ماندن در خانه و در كنار مادر است اما این گزینه در مورد مادران شاغل به اقوام نزدیك مثل مادربزرگ، خاله و... تخفیف پیدا می‌كند.
بچه‌ها برای رسیدن به آرامش به شما نیاز دارند
مادران شاغل باید توجه داشته باشند محدوده زمانی که به خاطر كار از بچه‌ها دور هستند موجب ایجاد فاصله بین آنها نشود یا زمینه‌ساز این نشود كه دلبستگی و عاطفه بین آنها کمتر شود. آنچه تعیین‌کننده میزان دلبستگی است آرامشی است که بچه‌ها در کنار مادرشان به دست می‌آورند. بعضی از بچه‌ها تا مادرشان از راه می‌رسد و با این‌که هنوز به آنها شیر نداده است، آرام می‌شوند و در آغوش مادر آرامش عجیبی می‌گیرند. بعضی دیگر هم بی‌قرار شده و ترجیح می‌دهند به آغوش پرستار، مادربزرگ یا مربی مهد بروند. این عادات به طور دقیق متاثر از حالت‌های درونی مادر است. اگر عصبی و پرتنش هliستید، خستگی کار را به خانه آورده‌اید، با همسرتان درگیری دارید یا بدون آن‌که متوجه باشید دچار افسردگی پس از زایمان و تحریک‌پذیر شده‌اید، بدانید بچه‌های شیرخوار و نوپا ترازوی‌شان برای درک این مطلب قوی است... آنها 9 ماه تمام صدای قلب شما را در استرس و آرامش شنیده‌اند و نیاز آنها به شما برای کسب آرامش است. بچه‌ها بسیار ناتوانند و چون می‌ترسند آسیب ببینند دنبال مامنی آرام می‌گردند. پس مادرها نباید از این موضوع مهم غافل شوند و باید توجه بیشتری به کودکان خود داشته باشند و زمان بیشتری را به آنها اختصاص دهند. مادرانی كه به هر دلیل ناگزیر به سپردن كودك به مهدها حتی اقوام و نزدیكان هستند باید برای جبران خلا حضورشان در ساعاتی كه در خانه هستند حضورشان را دوبرابر كنند. به این معنا كه طوری برنامه‌ریزی كنند كه مثلا از ساعت 4 تا 9 شب كه در خانه هستند با بودن در كنار فرزند نیاز حمایتی او را تامین كنند و احساس امنیت و آرامش را به كودك‌شان منتقل كنند. آن هم با استفاده از روش‌هایی مثل بازی و صحبت كردن با كودك. آنها باید با كودكان هم كلام شوند و با زبان كودكی با او ارتباط برقرار كنند تا كودك بتواند در این ساعات در كنار منبع امنیت یعنی مادر تخلیه روانی شود و نیازهایش را برآورده كند.
مهد بعد از 3 سالگی
پس از قطع بندناف دوره‌ای از استقلال نسبی در روند رشد و تكامل آغاز می‌شود که کودک با این‌که بیشتر در آغوش والدین است، هر روز به سمت ایجاد استقلال بیشتر پیش می‌رود. به کودکان باید کمک کرد که این روند را طی کنند و در نهایت خودشان بتوانند بالغانی باکفایت شوند. مهدکودک مکان مناسبی برای ایجاد این فضاست و رفتار والدین از بدو تولد کودک می‌تواند در شکل‌گیری خاطره خوش از اولین مراحل استقلال کودک موثر باشد. برای این‌که کودک آماده رفتن به مهدکودک باشد نیاز است از قبل به او برای شکل‌گیری استقلال نسبی‌‌اش کمک كرد. از جمله این‌که بتواند خودش به تنهایی به خواب برود، خودش غذایش را بخورد و در نتیجه توانایی عملکرد مستقل خود را تا حدود 3 سالگی کسب کرده باشد. با در نظر گرفتن این فاكتورها کودکان به‌خصوص کودکان بالای 3 سال را می‌توان با خیال آسوده به مهد فرستاد و انتظار داشت در این فضا تعامل با دیگران را یاد بگیرند و مهارت‌های اجتماعی را كسب كنند.
